Een menselijke generatie is een oogwenk voor wetenschappers die werken
met de tienduizenden, miljoenen en miljarden jaren van de 'diepe tijd'. In
De menselijke maat' brengt Salomon Kroonenberg, hoogleraar geologie aan de
TU Delft, de abstracte getallen op een zeer toegankelijke wijze tot leven.
Kroonenberg noemt zichzelf een 'hulpverlener' die de lezer leert omgaan met
deze diepe tijd: 'de grootste gift van de geologie aan de mensheid'.
Geruststelling is niet het hoofddoel van de Kroonenberg-therapie. Onze
invloed op de aarde mag in het langetermijnperspectief verdwijnen, het
dwingt ons ook na te denken over rampen van onvoorstelbare omvang:
catastrofes die verdwenen zijn uit ons collectief geheugen, maar sporen in
het landschap hebben nagelaten. Kroonenberg noemt een vulkanische eruptie
die 70.000 jaar geleden op Noord-Sumatra het Tobameer creëerde. Daarbij
werd omgerekend 2800 kubieke kilometer gesteente de lucht ingeblazen, 30
keer zoveel als bij de grootste uitbarstingen uit de historische tijd.
Kleine incidenten gebeuren vaak, rampen zelden en gigantische
catastrofes bijna nooit. Ze zijn te oud om aan ons te zijn overgeleverd,
maar toekomstige generaties krijgen er wel mee te maken. Dat
langetermijnperspectief dwingt ook tot nadenken dichter bij huis. In het
Franse Centraal Massief en de Eifel liggen vulkanen die nog zo kort geleden
tot uitbarsting zijn gekomen dat geologen ze als 'actief' beschouwen.
Hoe krijg je vat op de diepe tijd? Geologen schetsen tijdvakken die
worden bevolkt door dino's of enorme libellen. Ze kunnen laten zien dat uit
hoogvlaktes bergen gevormd zijn met een erosiesnelheid van millimeters per
jaar. Kroonenberg pakt het anders aan: hij beschrijft beeldend de cycli die
de aarde beheersen. Niet alleen de korte (dag/ nacht, seizoenen), maar
vooral de lange: variaties in de aardbaan (een cyclus van tienduizenden
jaren) en het samenkomen en uiteenvallen van de continenten (een proces van
miljoenen jaren).
Deze laatste cycli wijzen erop dat we over 23.000 jaar middenin de
volgende IJstijd zullen zitten. De moderne klimaatwetenschappers, schrijft
Kroonenberg maken zich zorgen over 'klimaatpiekjes' en 'rimpeltjes in de
zeespiegelcurve'. Die kunnen grote gevolgen hebben, maar Kroonenberg meent
dat het beter is om de symptomen van de klimaatverandering te bestrijden
dan om het koolzuurgas in de atmosfeer te lijf te gaan dat nu het
broeikaseffect versterkt. Of hij gelijk heeft valt uit zijn boek niet op
te maken. Het is, de diepe tijd ten spijt, een kwestie voor de generaties
die na ons komen.Salomon Kroonenberg: De menselijke maat. De aarde over tienduizend jaar. Atlas, 256 blz. euro 19,90