Sinds An Inconvenient Truth
van Al Gore lijkt de hele wereld ervan overtuigd dat we, om verdere
opwarming van de aarde te voorkomen, de uitstoot van CO2 zo snel
mogelijk moeten beperken. Zo niet emritus hoogleraar Salomon
Kroonenberg. 'Misschien is de mensheid over tienduizend jaar wel blij
met dat extra beetje broeikasgas dat we nu de atmosfeer in blazen.'
Op
de aanstaande klimaattop in Kopenhagen maken de geïndustrialiseerde
landen afspraken voor verdere CO2-reductie, die noodzakelijk zou zijn
om verdere opwarming van de aarde te voorkomen. De hele wereld vindt
die bijeenkomst in Kopenhagen uitermate belangrijk, maar Salomon
Kroonenberg denkt dat de focus van de top verkeerd is. 'Ik vind dat die
bijeenkomst zou moeten gaan over methodes om energie te besparen en
nieuwe vormen van energie te vinden, want straks zijn de fossiele
brandstoffen onherroepelijk op. Als dat helpt voor het klimaat is dat
mooi meegenomen, maar daar gaat het wat mij betreft niet om.'
Tegendraadse
woorden van de emeritus hoogleraar geologie van de Technische
Universiteit Delft. Zijn opvattingen, die hij eerder formuleerde in
zijn boek De menselijke maat: de aarde over tienduizend jaar,
gaan lijnrecht in tegen de heersende opinie. Zijn werkkamer aan de
universiteit heeft hij nog niet hoeven ontruimen, hoewel hij op 1
september afscheid nam als hoogleraar. Hij is met vervroegd pensioen
gegaan om volop aan een nieuw boek te kunnen werken.
Zijn
centrale stelling ten aanzien van het klimaat is dat we in veel te
korte termijnen denken. 'We zitten erg vast in het hier-en-nu-denken.
Tienduizend jaar geleden lag de zeespiegel meer dan honderd meter
lager. Dat was gedurende de laatste ijstijd. Het water zat vast in de
ijskappen. Je kon van Amsterdam naar Londen lopen. We staan weer aan
het begin van een nieuwe ijstijd en misschien is de mensheid over
tienduizend jaar wel blij met dat extra beetje broeikasgas dat we nu de
atmosfeer in blazen.'
Toch
voorspelt het Intergovernmental Panel for Climate Change (IPCC) van de
Verenigde Naties een behoorlijke opwarming van de aarde.
'Inderdaad
gaat in al hun modellen de temperatuur omhoog. De werkelijkheid is
echter anders: de laatste tien jaar koelt de aarde af. Natuurlijk kan
het een tijdelijke omkering van de trend zijn, maar de voorspelling van
het IPCC voor de laatste tien jaar klopte niet. Het IPCC heeft een
model waarin tien factoren staan die het klimaat beïnvloeden.
Koolzuurgas hoort daarbij, maar ook zonneactiviteiten. Hoeveel invloed
elk van die factoren heeft, weet men niet. Hoe kun je dan voorspellen
of het warmer of kouder wordt? Wij begrijpen kennelijk nog steeds niet
waarom het warmer of kouder wordt. Het gevaarlijke is dat we het
klimaat- en energiebeleid aan elkaar hebben gekoppeld. Stel je nu eens
voor dat het echt kouder wordt, dan zeggen de mensen: dat hele
broeikasverhaal klopt niet. Iedereen gaat vervolgens weer flink stoken
en de stimulans om energie te besparen valt dan opeens weg.'
En dan komt er een te snel einde aan de voorraad fossiele brandstoffen?
'Je
kunt geen brandstof recyclen, zo simpel is het. Dan wordt de vraag: wat
doen we als het eenmaal zo ver is? Daar hebben we tijd voor nodig. De
energiebehoefte zal immers blijven.'
Denkt u dat we dat probleem kunnen oplossen?
'In
principe wel. Ik zou inzetten op zonne-energie. Windenergie is een
afgeleide van zonne-energie. Als je ergens geld aan moet uitgeven, is
het aan de ontwikkeling van zonnepanelen. Dat is zinniger dan het geld
te besteden aan projecten om koolzuurgas in de grond te stoppen. Dat
kost geld en als blijkt dat het klimaat er niet mee geholpen is, zoals
ik denk, is het allemaal weggegooid geld.
We
moeten ook niet denken dat we het klimaat de richting uit kunnen sturen
die we maar willen. We hebben extra koolzuurgas (CO2) in de atmosfeer
gebracht, dat kun je eenvoudig meten. Daar bestaat ook geen verschil
van mening over. Wel over het effect ervan. De één zegt dat de
temperatuur vijf graden zal stijgen, de ander spreekt over een halve
graad. De één voorspelt een zeespiegelstijging tot het jaar 2100 van
enkele centimeters, de ander van een meter of meer. Ik weet het niet,
want ik ben geen meteoroloog. Wel weet ik dat natuurlijke veranderingen
geen uitzondering zijn, maar regel. Ik geef altijd graag het voorbeeld
van het Aralmeer. In de laatste tienduizend jaar is dat meer drie keer
opgedroogd en drie keer vanzelf weer volgestroomd. Dat zijn natuurlijke
processen. Houd daar rekening mee!'
U bent niet bang voor een beetje meer koolzuurgas in de atmosfeer?
'Wij
geologen denken in lange termijnen. We hebben gezien hoe het klimaat op
aarde in de loop van de geschiedenis enorm is veranderd. We vergeten
dat er ooit twintig keer zoveel koolzuurgas in de atmosfeer heeft
gezeten als nu. Ja, dat is lang geleden, maar het was wel zo. We
vergeten dat de zeespiegel ooit twintig keer zo snel is gestegen als
hij nu doet. We vergeten dat het leven van planten en dieren zich drie
keer zo snel richting het noorden bewoog na de laatste ijstijd, als nu.
Kortom, wij mensen denken dat alles wat we ervaren verschrikkelijk
belangrijk is, maar dat komt omdat we erg korte termijn gericht zijn.
Alles wat we nu zien, zijn misschien maar kleine bliepjes. Wat wel
zeker is: we bevinden ons in de herfst van de warme periode en de
volgende ijstijd staat voor de deur. Dat is geen uit de lucht gegrepen
stelling, want zo is het de afgelopen honderden miljoenen jaren altijd
gegaan, met de ijzeren regelmaat waarin de dag wordt opgevolgd door de
nacht.'
Maar volgens het IPCC is het sinds het einde van de 19e eeuw een stuk warmer geworden.
'Dat
is de bekende hockeystickcurve waarin we de laatste eeuw plotseling de
temperatuur steil omhoog zien gaan. In het meest recente rapport van
het IPCC is die hockeystickcurve echter van de voorgrond verdwenen.
Heel recent is duidelijk geworden dat die voorspelling ook gebaseerd is
op een niet al te stevig wetenschappelijk fundament. Sterker nog: het
lijkt er erg op dat men gezocht heeft naar gegevens die het verhaal van
de menselijke opwarming konden bevestigen. Dat is geen wetenschap die
te goeder trouw is geweest. De essentie is: we moeten in ons hoofd
hebben en houden dat de natuur altijd verandert.'
En hoe moeten wij ons daar dan op voorbereiden?
'Zorg
dat je over flexibele oplossingen beschikt. Als we bijvoorbeeld praten
over veranderingen in de zeespiegel, probeer dan niet alleen te denken
aan het extreem ophogen van de dijken, maar denk bijvoorbeeld ook eens
aan drijvende woningen. Ga er vanuit dat we misschien inderdaad moeten
evacueren. Ik geef altijd graag het voorbeeld van de dorpen die rond de
Vesuvius liggen. Al die dorpen hebben een tweelingstad elders in
Italië. Als de Vesuvius uitbreekt en de dorpelingen moeten verhuizen,
weten ze waar ze naar toe moeten. Daarvoor hoeven we heus niet alle
voorzieningen nu al te treffen, maar alleen psychologisch al is dat van
groot belang. Want vroeger of later gebeurt er natuurlijk wat. En denk
dan beide kanten op, want ik vind het heel gevaarlijk te
veronderstellen dat er maar één richting is waarin het klimaat zich zal
ontwikkelen. Stel dat we inderdaad naar een kleine ijstijd toegaan,
stel dat de zeespiegel een stukje zakt, wat moeten we dan doen?
Concreet zouden we bijvoorbeeld kunnen bedenken dat bij een dalende
zeespiegel de haven van Rotterdam extra moet worden uitgebaggerd.'
Wij kunnen ons makkelijker instellen op veranderingen dan de bevolking in arme landen.
'Zeker.
Maar daar is de armoede het essentiële probleem. Dat zorgt ervoor dat
dat kleine boertje veel harder wordt getroffen door
klimaatschommelingen. Ook zij hebben geen garantie dat het klimaat
constant hetzelfde zal blijven. De Sahel is daar een goed voorbeeld
van. Die was vijfduizend jaar geleden veel en veel natter dan nu. De
woestijngrens tussen Sahara en Sahel is met de klimaatcycli steeds
duizend kilometer noordwaarts en weer duizend kilometer zuidwaarts
verschoven. Dat stopt nu niet opeens. Ook daar zullen regeringen
flexibel moeten denken en moeten proberen oplossingen te vinden die
acceptabel zijn voor de bevolking. Extra probleem is dat daar nu
natuurlijk veel meer mensen leven dan vroeger. Maar het is vooral een
politiek probleem, geen klimaatprobleem.'
Bent u met uw eigenzinnige opvattingen geen roepende in de woestijn?
'Nee, dat geloof ik niet. Ik heb niet te klagen over gebrek aan belangstelling. Ook niet van de media. Maar dat de disc
| Salomon
Kroonenberg (1947) studeerde fysische geografie aan de Universiteit van
Amsterdam. In de jaren zeventig werkte hij o.a. bij de Geologisch
Mijnbouwkundige Dienst van Suriname voordat hij in 1982 hoogleraar
geologie werd aan de Landbouw Universiteit Wageningen. In 1996 stapte
hij over naar de Technische Universiteit Delft, waar hij afgelopen
september met emeritaat is gegaan. Zijn belangrijkste ideeën over de
ontwikkeling van het klimaat zijn terug te vinden in het boek De menselijke maat, de aarde over tienduizend jaar. |
ussie
vooral gaat over de uitstoot van koolzuurgas is omdat de politiek, op
het niveau van de IPCC, op het niveau van de EU, maar ook op nationaal
niveau, zich er in heeft vastgebeten. Het is voor een politicus
politieke zelfmoord om een afwijkende opinie te hebben. Ik heb met een
aantal politici gesproken die privé tegen me zeggen dat ze het wel met
me eens zijn. Aan beide kanten van het politieke spectrum, zowel Frits
Bolkestein van de VVD als Paulus Jansen van de SP hebben dat wel eens
tegen me gezegd. Maar ja, over vier jaar zijn er weer verkiezingen hè?'
